Nguồn gốc "cá tháng 4"

29/1/2008, 4:29 pm

1-4: Ngày của những trò đùa

Nguồn gốc "cá tháng 4" FOOLS

Thành phố thần thoại Gotham cũng được coi là nơi ra đời của ngày nói dối.

Xuất xứ của ngày nói dối 1 tháng 4 cho đến nay vẫn nằm trong màn sương bí ẩn. Về cơ bản, không ai biết được chính xác khi nào, ở đâu và tại sao lại xuất hiện ngày kỷ niệm này. Những gì chúng ta biết đó là ngày của "toàn những trò đùa" bắt đầu xuất hiện tại châu Âu vào cuối thời Trung cổ.

Vào thời cổ đại, có rất nhiều lễ hội được tổ chức bao gồm ngày hội những trò chơi ngốc nghếch và lừa nhau cho vui, nhưng đến thời Trung cổ mới có nhiều ngày lễ được tổ chức mang đậm nét của ngày nói dối tháng Tư ngày nay. Trong số đó là lễ hội Festus Fatuorum (Ngày lễ của những chàng ngốc) – một hình thức lễ hội phát triển từ hội thần Satuya. Vào ngày này, các vị linh mục ăn mặc giả Giáo hoàng và bắt chước các nghi lễ của nhà thờ. Tất nhiên, nhà thờ đã tìm mọi cách để ngăn cấm lễ hội này nhưng đến thế kỷ 16 hình thức lễ hội này mới chấm dứt.

Trong thần thoại La Mã, ngày lễ nói dối cũng được đề cập đến qua truyền thuyết về Ceres và Proserpina. Thần chết Pluto đã lừa dối và bắt cóc Proserpina xuống địa ngục để sống với ông ta. Proserpina cầu cứu mẹ là thần Ceres (vị thần ngũ cốc và mùa màng) đến cứu nhưng bà không tìm được con gái mình. Câu chuyện về cuộc tìm kiếm con gái không kết quả của thần Ceres được cho là nguồn gốc mang tính thần thoại về ngày làm những việc vô ích 1 tháng Tư hiện nay.

Người Anh cũng có câu chuyện dân gian về ngày nói dối tháng Tư. Câu chuyện này kể về thành phố Gotham, một thành phố thần thoại gồm toàn người ngốc sinh sống tại vùng Nottinghamshire. Theo truyền thuyết, vào thế kỷ 13, nhà vua ban hành sắc lệnh bất kỳ con đường nào nhà vua đi qua sẽ trở thành tài sản chung. Người dân Gotham không muốn bị mất con đường chính của mình nên đã dựng lên một câu chuyện "đánh lừa" để ngăn không cho đức vua đi qua thành phố của họ. Khi phát hiện ra câu chuyện dối lừa, nhà vua đã gửi một người đưa tin đến yêu cầu họ giải thích mọi hành động của mình. Nhưng khi người đưa tin đến Gotham, anh ta thấy cả thành phố toàn những người mất trí và làm những việc ngớ ngẩn như dìm cho cá chết đuối hoặc nhốt chim vào trong các lồng không nóc (đương nhiên tất cả các hành động ngớ ngẩn này đều nằm trong vở kịch của người dân Gotham). Nhà Vua hoàn toàn tin vào câu chuyện của họ và tuyên bố bãi bỏ lệnh trừng phạt "thành phố ngốc nghếch" này. Kể từ đó, ngày nói dối tháng Tư được tổ chức để kỷ niệm sự dối lừa này.

Còn theo những nhà nhân loại học, ngày nói dối tháng Tư có nguồn gốc từ các lễ hội nhằm chào đón tiết Xuân phân hay bắt đầu mùa Xuân. Mối liên quan giữa sự ngốc nghếch tháng Tư và thời điểm bắt đầu mùa Xuân bắt nguồn từ thực tế tại nước Pháp. Vào đầu mùa Xuân trên các con sông và suối của nước Pháp có rất nhiều cá con ra đời và chúng rất dễ mắc mồi câu. Chính vì vậy, người Pháp đã gọi lũ cá này là "Cá mùa Xuân". Dần dần mọi người hình thành tập tục trêu đùa nhau vào ngày 1 tháng Tư – mốc thời gian có nhiều cá ngốc nghếch trong năm. Cho đến ngày nay, người Pháp vẫn dùng thuật ngữ "Cá tháng Tư" để chỉ những nạn nhân không may mắn của các trò chơi khăm tinh quái và có thói quen tặng nhau những con cá bằng socola vào ngày 1/4.

Giả thiết có sức thuyết phục nhất về ngày nói dối 1 tháng Tư đó là sự kiện thay đổi hệ thống lịch Giáo hoàng Gregory XIII.

Vào thế kỷ thứ XVI, tại Pháp, ngày bắt đầu năm mới vào tháng Tư. Các cuộc vui chơi cũng giống như ngày nay với những đám hội, nhảy múa và tiệc đêm.

Nhưng đến năm 1562, Giáo hoàng Gregory đã công bố lịch mới cho những người theo đạo Thiên Chúa và theo lịch mới ngày đầu năm bắt đầu vào tháng Giêng.

Nhưng có một số nước, vùng lãnh thổ không nhận được lệnh (hoặc không chấp hành?) vẫn tiếp tục ăn “Tết” như trước. Những người đã ăn” Tết” vào tháng Giêng gọi chế nhạo họ là những kẻ khù khờ (hoặc anh hề) của tháng Tư (April fools) và gửi đến cho họ những lá thư, câu chuyện để họ tin rằng mọi việc không có thay đổi (nghĩa là vẫn ăn “Tết” vào tháng Tư).

Ngày nay, ở Pháp, ngày 1 tháng 4 được gọi là “Ngày Cá tháng Tư” (Poisson d’ Avril). Trẻ em Pháp đùa giỡn với nhau bằng trò cột (hoặc vẽ) lưng bạn mình một con cá bằng giấy, khi bạn phát hiện thì các em reo lên “Cá tháng Tư”.

Bắt chước trò này, người Mỹ đã dùng mưu mẹo hoặc bằng những câu chuyện để lừa bạn bè, họ gọi đó là Ngày nói láo (April Fool’s Day). Tóm lại, những trò dối gạt nhau mang tính đùa vui, vô hại, chỉ diễn ra trong một ngày 1 tháng Tư gọi là “Cá tháng Tư”.