[Thảo luận] Vấn đề bản quyền bài viết

Tình cờ lên ngoisao.net đọc được bài này. Mong mọi người đọc và suy ngẫm

"Bạn này, nguồn tài nguyên mạng là vô cùng. Một khi chia sẻ trên blog, tôi nghĩ bạn cũng chấp nhận việc người khác mang về đọc, suy ngẫm và cất trữ. Vậy sao lại nặng lời khi tôi làm điều đó với một entry của bạn? Nếu muốn giữ riêng thì đừng đưa lên. Tôi có tranh giành bản quyền với ai đâu?"

Một người bạn trong Friendlist đã gửi cho tôi tin nhắn như vậy sau khi tôi có ý kiến vì nhận thấy anh đã copy một entry trong blog của tôi mà không nói trước một tiếng, đồng thời đăng lên blog cá nhân một cách "trôi sông lạc chợ", không đầu không đuôi, không nguồn gốc!

Tôi quan niệm: blog đơn giản chỉ là loại văn chương... xả stress, một loại tạp bút có thể viết đủ thứ chuyện mà mình và bạn bè có thể đọc chơi và suy ngẫm với nhau. Nó không phải là nơi để ai đó khoe khoang ý tưởng cao siêu, ngòi bút bén nhọn hay tự biến mình thành "thần tượng" của những blogger khác.

Thật ra, tôi còn cảm thấy vui khi có người đồng cảm, yêu thích bài mình viết và muốn chia sẻ nó với nhiều người khác. Nhưng mà trong cái niềm vui vu vơ đó, mặc dù blog không phải một thành tựu văn học lớn lao gì như tôi đã nói, tôi vẫn thấy sự cần thiết nêu rõ tên tác giả và địa chỉ blog của bài viết nguyên gốc, dù cho tôi chỉ muốn mượn một câu, một ý, một tấm hình đẹp hay là toàn bộ bài viết của tác giả.

Đó là cách mà những người có học tôn trọng nhau trong tinh thần học hỏi chân chính, tôn trọng bản chất nhân văn của blog dù entry thuộc thể loại gì: phiếm văn để mua vui hay luận văn để chiêm nghiệm về đời sống.

Qua profile tôi được biết anh bạn trên học trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn TP HCM (không biết rõ là ngành gì). Tôi rất lấy làm ngạc nhiên. Bởi một ngôi trường đầu ngành ở Việt Nam về nhân văn học hẳn đã phải dạy bài học vỡ lòng cho sinh viên về 'nghĩa vụ tôn trọng tác giả và tác phẩm' ngay từ những ngày đầu tiên chập chững vào trường.

Nó cơ bản và cần thiết như "sữa mẹ" ngày qua ngày nuôi lớn tư tưởng của một đứa con học Văn, học Viết sau này. Vậy mà anh bạn có lẽ ngủ quên trong những giờ học đó? Hay là anh không cảm thấy sự cần thiết để áp dụng luật bản quyền vào thế giới blog mới toanh này, như cách anh bạn nói "nguồn tài nguyên mạng là vô cùng"? Ừ, nó vô cùng thật nhưng nó cũng là thành tựu chung của nhiều suy nghĩ, của ý tưởng, của cách viết, của cách biên tập từ nhiều con người.

Nó không phải là ơn huệ của thiên nhiên có sẵn ra đó cho chúng ta tha hồ mà rút tỉa vô tội vạ và tùy ý, y như cách ta khai thác khoáng sản. Trên mạng, mọi thứ cũng đều có lý lịch rõ ràng như mọi đứa trẻ có khai sinh ghi rõ tên mẹ, tên cha của chúng.

Ở nơi tôi học, bất cứ trích dẫn trực tiếp (direct quotation) hay dựa theo ý tưởng (paraphrase) từ sách, từ một trang viết vu vơ hoặc từ mạng Internet (electronic resources), dù chỉ rất ngắn ngủi, tôi luôn phải ghi rõ tên tác giả, số trang, tên nhà xuất bản, năm xuất bản, tên website, số đọan văn mà tôi "mượn ý tưởng", ngày truy cập (retrieved on)... Thời gian mới làm quen với cách thức quy củ này tôi thấy cực kỳ phiền phức và khó chịu. Nhưng rồi từ từ tôi hiểu ở những xứ sở văn minh họ rất coi trọng tài nguyên trí tuệ.

Anh có tôn trọng quyền tác giả thì anh mới thấm thía nổi trọn vẹn tác phẩm và mới dấy lên niềm tự hào về chính những gì anh viết ra về sau. Cho nên mọi trích dẫn không có đầy đủ lai lịch, cố tình mập mờ giữa cái của ta và cái của người, đều sẽ phạm vào tội đạo văn (plagiarism). Nếu giáo sư phát hiện ra, nhẹ nhẹ và nương tay thì tôi có thể lên văn phòng "trà dư tửu hậu" với trưởng khoa vài chục phút, còn nặng thì tôi có thể thu dọn locker để kiếm trường khác mà học là vừa!

Việc mượn các entry trong blog của nhau, tôi thấy nó bình thường và còn có nhiều ích lợi nếu được tiến hành dựa trên tinh thần tôn trọng, học hỏi giữa các blogger. Tôi phải nói dài dòng sang cả chuyện đạo văn như trên vì tôi nghĩ việc nhỏ (như blog) chúng ta không thấy quan trọng thì việc lớn (như luận án tốt nghiệp) chắc cũng "no star where", vô tư mà khai thác "nguồn tài nguyên vô tận"? Ở Việt Nam chuyện tôn trọng bản quyền, thậm chí ở giới học thức cao như sinh viên Đại học, hình như bị coi nhẹ lắm...

Riêng với người bạn của tôi: Tôi không có ý nói cạnh khóe nặng nhẹ gì với anh đâu, anh đừng nghĩ tôi "chảnh", oan cho tôi thiệt!

Tôi chỉ ước ao cái gì đúng và cần thiết thì chúng ta cùng nhắc nhở nhau đừng quên. Có như vậy thì thế giới blog của người Việt chúng ta, không chỉ nhiều những điều hay, bổ ích, đáng học hỏi mà còn đầy đủ bản chất cần thiết để hội nhập thế giới văn minh.



Đó là những lời của tác giả bài viết. Duới đây là những phản hồi của bạn đọc.

- Tuấn (masuman2005nhuail.com)

Tôi không hiểu bạn đang cho mình ở vị trí nào mà lại viết ra một bài như thế. Thiết nghĩ bạn cần nói cho tôi và mọi người biết anh sinh viên kia đã dùng bài viết của bạn như thế nào, lấy ra sao rồi hãy nói chuyện kiểu như thế. Tôi không đồng ý cách lập luận chỉ một chiều "gom đũa cả nắm" như thế!

Hãy làm cho người khác thấy thuyết phục hơn. Bản quyền là một vấn đề cần phải tôn trọng!

- Nguyễn Thị Nhung (thinhung@yahoo.com)

Blog đúng là để sẻ chia và người viết blog cũng không ngại để người khác đọc được những suy nghĩ của mình. Thế nhưng, dù sao thì cũng phải có một chút ''quyền tác giả'' chứ! Anh muốn tải, muốn lưu giữ gì tôi cũng không tiếc. Chỉ có điều, xin hãy hỏi tôi một câu. Chỉ thế thôi. Được chứ?

2 Lúa (thanhluanmail@gmail.com)

Nam Cao có viết: cái nghề văn kị nhất là thấy người ta ăn khoai mình lại vác mai đi đào, nghệ thuật chỉ dung nạp những con người biết khơi những nguồn chưa ai khơi, tìm...

Nói chung viết văn mà bắt chước là đã thấy tồi tệ rồi chứ nói chi đến việc "đạo blog".

N. (comicvh2006@yahoo.com)

Có một số người tuy không xin phép trước, nhưng sau đó báo lại là đã lấy bài và đề rõ nguồn gốc bài viết, tuy nhiên nếu tác giả không đồng ý thì họ cũng lịch sự không post bài đó nữa. Nhưng cũng có một số người không hiểu được lí lẽ thường tình là phải tôn trọng cảm xúc riêng của người khác. Một bài viết, một trang nhật ký online tuy chẳng đáng một đồng xu vật chất nhưng lại là một phần giá trị tâm hồn một con người. Tôn trọng người viết cũng là tôn trọng và thể hiện sự hiểu biết của chính bản thân.

- Quỳnh Giang (chuonggio_202@yahoo.com)

Khi đọc bài viết này tôi thoáng giật mình, vì chính tôi cũng có vài lần copy bài viết mà tôi tâm đắc từ một blog nào đó khi thì lưu vào file riêng, khi thì post lên blog của mình, nhưng thật sự khi thực hiện điều này tôi không bao giờ nghĩ rằng mình đang "ăn cắp" bản quyền của người ta, chỉ đơn giản nghĩ rằng bài viết hay, muốn giữ lại như một vốn sống mà thôi, mà đôi khi tôi vô tình quên không lưu tên tác giả.

Thật sự đó chỉ là sự vô tình, tôi nghĩ từ nay mình sẽ rút kinh nghiệm... Song tôi nghĩ bạn đã hơi quá lời khi nhấn mạnh quá nhiều về "quyền tác giả", và đánh giá nào là tri thức, nào là sinh viên. Bởi một điều cái gì của mình sẽ mãi là của mình thôi, vì trí tuệ của bạn thì là của bạn, nếu tư tưởng bạn thông thoáng hơn một chút có lẽ bạn sẽ có nhiều tác phẩm hay hơn rất nhiều ...

Dù sao cũng rất cảm ơn bạn để tôi kịp để ý hơn về vấn đề này mà bấy lâu tôi vô tình ...

- Do Dzun (dodzun@yahoo.com)

Hic. Mình cũng chẳng thèm nhắc nhở kẻ ấy... chỉ mong kẻ ấy có học có chút tự trọng thì tự khắc biết tôn trọng người khác... còn không biết thì mình xem kẻ ấy là kẻ không hiểu biết...

- Nguyễn Hoàng Kim (hoangkim3105@yahoo.com)

Tôi hoàn toàn đồng ý với cách suy nghĩ của bạn. Việc copy một entry từ blog người khác về blog mình có thể chấp nhận được, tuy nhiên, tôi nghĩ phải nêu tên tác giả hoặc nguồn gốc blog đó là của ai. Đó là sự tôn trọng tối thiểu dành cho chủ nhân bài blog đó! Cảm ơn bạn đã nêu ra một vấn đề nhạy cảm và khó xử này.

Còn bạn, bạn nghĩ sao ?